samenleving
Vrouw
Nog niet zo
lang geleden
Wilsonbekwaam
door het huwelijk
(Kochten desondanks een huis
met handtekening van
hun man in telegram)
Maakten wat
van hun leven
(Stimuleerden hun man iets anders
te kiezen en sprongen in het diepe)
Onze oma’s
Onze moeders
Stimuleerden hun dochters
om te leren en te leven
Aanvaardden hun rol
onbegrensd dienstbaar
Leerden hun dochters
aanpassen en zorgen
Hoe dan ook dat ze
harder moesten werken
Dat hun stem niet
vanzelfsprekend
gehoord zou worden
Dat hun plek niet
vanzelfsprekend
gezien zou worden
Het op straat niet
vanzelfsprekend
veilig zou zijn
Dat er hoop op
verandering
zou zijn
Als ze van zich
zouden laten horen
Als ze zich
zouden laten zien
Dat ze gewoon vrouw
kunnen zijn
Zoals een man
man kan zijn
Het lekt thuis bij de loodgieter
Wij zorgverleners zijn vooral bezig met zorg verlenen. Het is ons vak, we voelen de verantwoordelijkheid en we willen er voor de ander zijn. Soms gaat dit ten koste van onszelf. We gaan net wat langer door dan eigenlijk goed voor ons is. Als we onze agenda een beetje indikken dan past die ene spoed cliënt er nog net tussen.
Ik heb wel eens eerder geschreven dat ik aan het eind van de werkdag met gierende banden tot stilstand kwam. Dat heb ik gelukkig al heel lang niet meer. Door schade en schande wijs geworden.
Ik moest hier aan denken toen ik ‘Een dun streepje toeval’ van Remke van Staveren las. Remke is psychiater en ontwikkelde ten tijde van de Covid pandemie zelf psychische klachten. In het boek beschrijft ze haar eigen zoektocht naar wat er nou aan de hand was en haar proces van herstel. Ook beschrijft ze hoe de Covid pandemie van invloed was/is op de mentale gezondheid van ons allemaal. Voor mij is de rode draad van het boek dat we allemaal kwetsbaar kunnen zijn voor psychische en/of lichamelijke klachten en dat de verhalen die we maken van wat we meemaken daar een rol in spelen. Natuurlijk speelt aanleg ook een rol. Het is niet nature óf nurture, maar nature én nurture. In haar zoektocht duikt ze via een bosbad letterlijk in de natuur en oefent ze zich in mindfulness. Uiteindelijk eindigt ze in mildheid voor zichzelf en dat het nooit te laat is om de weg naar herstel te vinden. Wat herstel in jouw specifieke situatie dan ook betekent. Maar ook dat delen helpt. Daarom is het zo mooi dat er ook onder zorgverleners meer openheid komt over hun eigen ziek en zeer.
Ik las het in stukjes, terwijl ik zelf ziek was. Een stomme verkoudheid had mijn longen weer een optater gegeven waardoor ik ‘geen kikker van de kant af kon duwen’ zoals ik het altijd noem. Het was heel frustrerend om werkafspraken af te moeten zeggen, maar ook een al lang gepland gezellig weekend met een goede vriendin. Het hielp niet dat het prachtig weer was. Ik zei tegen iedereen ‘het is wat het is en het wordt vanzelf wel weer beter’. Tegelijkertijd was ik ook knorrig en had misschien toch een beetje zelfmedelijden. Dat mocht ik dan weer niet van mezelf hebben. Een lekker robbertje vechten met mezelf. Niet bepaald practice what I preach. Net zoiets als de loodgieter die er niet aan toe komt om zijn eigen druppende kraan te repareren.
Het lezen van het boek van Remke van Staveren hielp me om ook weer een beetje mild voor mezelf te worden en accepteren dat het nu was zoals het was. Grappig genoeg begon toen ‘mijn kop vol snot’ een beetje op te klaren.
Stille getuigen
Eens in de zoveel tijd
komt er een leider
die leidt om het leiden
Niet gehinderd door
empathie of het vermogen
lief te hebben
Angst regeert en
haat ligt op de loer
Het was in het vroege
voorjaar en je
had nu nog de
kans te kiezen
De geschiedenis zou
leren of het het goede was
De eerste krokussen
klein nog stonden
in bloei en op de
takken verscheen
het eerste groen
Net als toen
Als stille getuigen
Off day
Opstaan omdat
het moet
Na het douchen
al moe
Werktuigelijk
worstel je
Door de dag
en mag je
In de avond
eindelijk vertragen
Hopend voor
de morgen
(omdat we allemaal wel eens een off day hebben; omdat erkennen en vertragen kan helpen; omdat elke nieuwe dag nieuwe ronden en nieuwe kansen heeft)
Jaarwisseling
Het nieuwe jaar
begint onstuimig
Natte dooi
en harde wind
De ene voet
voor de andere
Langzaam over
het modderpad
Gestaag bergop
en wind in de rug
Dan bergaf en
vol de koude lucht
Niet te ver
vooruit kijken
en rustig door
blijven lopen
Daar komt de zon
tevoorschijn en
langzaam wordt
het lopen lichter
De ene voet
voor de andere
Hoopvol naar
het nieuwe jaar
Vertraging en plezier!
Bijna het einde van het jaar. Het is druk, zowel op je werk als privé. Dat verslag moet liefst nog voor de kerstvakantie af en je kinderen hebben kerstdiner op school. Je voelt de vermoeidheid en je lontje is wat korter, maar je laat het niet echt toe. Het moet allemaal nog even. Herkenbaar?
Op alle werkplekken speelt dit, maar in geefberoepen zoals de zorg of het onderwijs merk je dit nog meer. Er wordt veel van je gevraagd en je voelt je verantwoordelijk. Je hoopt dat je cliënt wat beter deze maand door komt en je gunt je leerling een fijne kerstvakantie. En dan word je ook nog gebeld door ouders met een urgente vraag die niet tot januari kunnen wachten. Vinden zij…
Zelf ben ik regelmatig ziek geweest in kerstvakanties. Toch wat te lang door gegaan, toch nog wat te hard gewerkt. Onlangs zei een cursist in de training zelfzorg, dat ze vond dat ze goed gewerkt had als ze doodmoe thuis kwam. Herkenbaar?
Het heeft mij tijd gekost om te leren dat je eerder op de rem mag trappen. Dat je die intake niet zo vlak voor de kerst hoeft in te plannen, maar dat dat ook in januari kan, zodat je de overgebleven tijd kan gebruiken voor andere zaken die belangrijk zijn. Eén van de manieren voor mij was om mijn agenda al wat ruimer in te plannen richting de feestdagen. Cijfers die aangeleverd moesten worden naar de gemeente en het CBS en het jaar dat financieel afgesloten moest worden hoefden dan niet in de vakantie. Gek genoeg ging mijn omzet er niet van omlaag en ik ging fitter de vakantie in.
Het hielp ook om wat minder streng voor mezelf te zijn en te bedenken dat de december maand thuis ook hectisch was. Waar ik anders 100% + in de praktijk gaf mocht het deze maand 100% – en dat was oké. Ook voor mijn collega’s en zeker ook voor mijn cliënten.
Er is nu ook in de context meer onrust, verder weg door oorlog, maar ook dichterbij als je je nu bijvoorbeeld als zzp-er onzeker voelt. Misschien slaap je daar slechter door. Hoe groter de onrust hoe belangrijker het is om daar bij stil te staan en te erkennen dat je er last van hebt. Van daaruit kun je dan kijken waar je wel invloed op hebt.
Hoe dan ook, ik wens je vertraging en plezier tijdens de feestdagen en een mooi en gezond 2025!
Chronisch ziek zijn is topsport
In de wachtruimte van de medisch psychologen in het ziekenhuis hing een poster met de tekst ‘chronisch ziek zijn is topsport’. Ik was net begonnen met mijn baan in het ziekenhuis en de tekst raakte me. Ik had het nog nooit zo bekeken. Ik heb astma en ik voelde me nooit top fit. Astmaklachten manifesteren zich vaak in de nacht waardoor je slechter slaapt, minder herstelt van de dag ervoor én al vermoeid aan de dag begint. Als kind weet je niet beter dat je je voelt zoals je je voelt. Wij gingen meestal op vakantie naar Zwitserland, zo ook toen ik puber was en ik me ineens realiseerde dat ik me daar zoveel beter voelde. Waarschijnlijk zijn vakanties daardoor mijn favoriete bezigheid. Ik ben vijf jaar in het ziekenhuis blijven werken. Als ik geen astma had gehad werkte ik er misschien nog wel (maar had ik heel veel leuke andere werkervaring gemist). Binnen die vijf jaar heb ik meerdere longontstekingen en een longvliesontsteking gehad en ben ik daarmee zelfs een keer in het ziekenhuis beland. Ik zeg altijd dat een baan er voor jou is en jij niet voor de baan. Ik besloot dan ook voor mijn eigen gezondheid te kiezen en weer voor mezelf te beginnen. Een praktijk starten kost energie en ik gunde mezelf dan ook weinig tijd om stil te staan bij het verlies van wat misschien wel mijn droombaan was, door mijn gezondheid.
Ik denk dat heel veel mensen met een chronische aandoening, zoals astma, maar ook bijvoorbeeld diabetes vooral hun best doen om een zo normaal mogelijk leven te lijden en de buitenwereld zo min mogelijk te laten merken van hun klachten of verminderde energie. Je ziet het ook niet aan ze.
Astma is vaak hormoon gevoelig en na een relatief rustige periode tussen mijn twintigste en dertigste kreeg ik een toename van klachten na de geboorte van mijn kinderen. Lange tijd bewoog mijn leven zich tussen gezin en werk met hooguit een uurtje yoga in de week.
In de preventieve en positieve gezondheid gaat het vaak over ziektegedrag en therapietrouw. Een chronische aandoening kun je nooit uitzetten. Je hebt hooguit betere dagen of periodes. En als het goed is leer je je eigen lijf heel goed kennen, vaak beter dan iemand die geen gezondheidsklachten heeft en plots door een verkeerde beweging last van rugklachten krijgt.
Mensen met chronische aandoeningen die ik zie probeer ik altijd stil te laten staan bij wat het verlies van gezondheid voor hun betekent en in hun dagelijks leven. Dat ze altijd keuzes moeten maken in wat ze wel of niet doen. Dat conditie opbouwen vaak veel lastiger gaat, maar wel belangrijk is. Hoe kun je jezelf daarvoor motiveren? Hoe ga je om met onbegrip in je omgeving als je toch maar wat eerder naar huis gaat van een feestje?
Dat zelfde geldt voor mensen met (chronische) vermoeidheidsklachten na de behandeling van kanker of Covid-19. Onlangs was een dame met post Covid klachten op tv die aangaf dat ze ervoor en er na extra rust moest nemen. Het enige wat de toeschouwer ziet is iemand die prima haar verhaal kan doen. Chronisch ziek zijn is topsport en niet alleen door de aandoening zelf, maar ook in het contact met de omgeving. Soms betekent dat dat je een afspraak toch nog af moeten zeggen en soms betekent het dat je je (werk)dag anders in moet richten. En je daar dan niet schuldig over voelen. Vooral dat laatste..
Oordeel
Je moet laten weten aan welke kant je staat. Je bent voor of je bent tegen. In tijden van oorlog en toenemende polarisatie is het des te belangrijker om de stem van nuance te laten klinken. Voor iedereen is de waarheid anders. Het is maar net van welke kant je iets bekijkt.
In contact met anderen hebben we altijd ons eigen referentiekader en hebben we razendsnel ons oordeel klaar. Het is de kunst om het verhaal van de ander te respecteren en ons bewust te zijn van ons eigen oordeel waardoor we het kunnen parkeren. We hoeven niet alles te zeggen wat we denken.
Wanneer de ander een gevoelige snaar bij ons raakt lukt het vaak niet om ons oordeel te parkeren. Ons emotionele brein neemt het over en reageert minder doordacht. Wanneer de communicatie stroef verloopt of iemand reageert geïrriteerd is er vaak sprake van een geraakte gevoelige snaar. Dat kan onzekerheid zijn, de angst om niet gehoord te worden, zich bedreigd voelen of (het gevoel) dat een grens overschreden wordt. We zijn geen robots en dit overkomt ons allemaal wel eens. De piekeraars onder ons gaan dan ook nog eens malen over hun eigen reactie. Dat laatste lost niets op. Gedane zaken nemen geen keer en vaak is het ook helemaal niet zo erg. Het helpt om even afstand te nemen van de situatie of de gevoelige snaar te erkennen. Vooral in relaties is dat belangrijk. Kunst is dan wel dat je je eigen gevoelige snaren leert kennen.
Wat helpt is om het gesprek aan te gaan en echt te luisteren naar elkaar. Wat ook helpt is je te verdiepen en de feiten op een rijtje te hebben.
De grote boze wereld
Beloofd is beloofd. Hierbij schrijf ik over hoe je om kunt gaan met alles wat er in de wereld gebeurt. Eerder schreef ik ‘Chaos’ naar aanleiding van de aanslag op 7 oktober 2023 door Hamas. Inmiddels is de situatie en Israël en de Gazastrook er niet beter op geworden. Ook de oorlog in Oekraïne is nog niet voorbij en voelen we steeds meer de dreiging van Poetin. Tijdens de Corona pandemie werd er ook veel van ons gevraagd met alle zorgelijke berichtgeving. Zelf volg ik graag het nieuws om te begrijpen wat er speelt, maar soms wordt het me ook te veel. Ik merk dat dan doordat ik slechter slaap, me zorgen maak en het aangedane leed moeilijk kan verdragen. Van meer mensen hoor ik dat ze zich machteloos voelen en zich er zelfs somber door voelen. Zeker ouders met jonge kinderen vragen zich af in wat voor wereld hun kinderen op moeten groeien. Je laten informeren is natuurlijk altijd goed, maar het is ook goed om die informatiestroom te doseren. Ten tijde van de vredesbeweging in de jaren tachtig werd de spreuk ‘verbeter de wereld, begin bij jezelf’ veel gezegd en gezien. Hij blijkt van Phil Bosmans te zijn (o.a. bekend van zijn boek ‘Menslief ik hou van jou’) en gebruikt door de Bond zonder naam. Je voelt je minder machteloos als je dichtbij wél wat kan doen. Je kunt je voornemen om beter te luisteren naar de ander, vriendelijk te zijn of bijvoorbeeld taalmaatje te worden voor iemand die de Nederlandse taal nog niet zo goed machtig is. Je kan collecteren voor een goed doel of helpen met een andere vrijwilligersklus. Probeer slecht nieuws ook af te wisselen met goed nieuws. Bij de Bond zonder naam (tot mijn schande wist ik niet dat de bond nog bestond..) vind je nog meer spreuken. Leuk om daar eens door te grasduinen. Wie weet vind je een nieuwe lijfspreuk.
Pijn en lijden
Herken je dat? Dat met alle ellende op het nieuws en oorlogen die niet voorbij gaan je geneigd bent om je eigen pijn of verdriet weg te wimpelen? ‘Ik moet niet zeuren, ik heb een dak boven mijn hoofd en ik hoef niet te vluchten. Mijn familie leeft nog’. Het is een begrijpelijke reactie en kan ook helpen om je eigen pijn of verdriet te relativeren. Aan de andere kant kan het zijn dat je je somberder gaat voelen of een kort lontje krijgt. Wanneer je je eigen pijn te veel relativeert en dus eigenlijk negeert klopt hij via een omweg aan je deur. Je hebt dan niet altijd meteen door dat het je eigen pijn is die om erkenning vraagt. We maken allemaal pijnlijke dingen mee in ons leven, een dierbare die overlijdt, verlies van gezondheid, teleurstelling op je werk of privé of ander zeer dat je raakt. Het leven is geen wedstrijd en pijn kan je niet met elkaar vergelijken. Ook al heb jij een dak boven je hoofd en voldoende te eten, teleurstelling en verdriet over een mis gelopen relatie is ook pijn en goed om te erkennen en bij stil te staan. Binnen de Acceptance en commitment therapie (ACT) hebben we het over de pijn en het lijden in de zin van de pijn zelf (de verloren relatie bijvoorbeeld) en je worsteling daarmee (het lijden). Je kunt je zelf pijnigen met wat je zelf verkeerd gedaan zou hebben of de pijn wegdrukken door te focussen op veel afspreken met andere vrienden. Vaak is onze worsteling met het verlies groter dan het eigenlijke verlies zelf. Als het verdriet om het verlies en de pijn die je daarvan ervaart er mag zijn krijgt de pijn letterlijk ruimte om zachter te worden. Wanneer we blijven worstelen en piekeren krijgt de pijn elke keer een nieuwe impuls en wordt vaak ook indringender. Heb je teleurstelling, verlies van liefde of gezondheid voor de kiezen gekregen probeer dan mild voor jezelf te zijn en de pijn van de teleurstelling er te laten zijn. Als je minder vecht tegen dat nare gevoel en het lijden kleiner wordt dan de pijn zelf komt er ruimte om te helen. De ellende in de wereld is er ondertussen niet anders van geworden en het is niet zo gek dat je je daar druk om maakt. In een volgend blog meer over hoe je daar mee om kunt gaan.
