‘Het leven zelf leert je’ is een uitspraak binnen ACT (acceptance and commitment therapy). Ja, dat is waar en mooi gezegd, maar in het ene leven krijgen mensen wel meer op hun bordje dan in het andere leven. In de christelijke traditie wordt dan gezegd ‘je krijgt last naar kracht’. Dat vind ik er nog al eentje. Alsof je er zelf om gevraagd hebt. Sommige keuzes in je leven maak je heel bewust en soms blijkt zo’n keuze achteraf geen goede keuze te zijn. Soms lukt het dan nog om een andere afslag te nemen, soms ook niet. Andere keuzes worden voor je gemaakt. Bijvoorbeeld als je ziek wordt, het bedrijf waar je werkt failliet gaat, je een kind verliest of de leiders van je land een oorlog beginnen. Zie daar maar eens mee om te gaan. Bij de beelden over de Gaza-strook zie ik wanhoop bij mensen en paniek. Waar moeten we naar toe en wat als het voedsel en water straks op is. Begrijpelijke paniek. En gek genoeg zien we ook beelden van mensen die met de moed der wanhoop toch iets proberen. Ze hebben geen controle over de raketten en waar ze neer zullen vallen, maar helpen wel met het verdelen van de stroom bij de generator die nog werkt. Edith Eger* zei over haar lijden tijdens de tweede wereldoorlog ‘lijden is universeel, maar slachtofferschap is een keuze’. Zij werd sterk beïnvloed door Victor Frankl** die schreef dat je zelfs als je het moeilijk hebt je je doel voor ogen moet houden, zodat je het lijden kunt zien als een uitdaging. Ga er maar aan staan. Ook hij was holocaust overlever. Ik interpreteer dat doel voor ogen hebben ook als hoop houden op betere tijden en in het lijden kijken naar waar je wel grip op hebt.

De afgelopen dagen las ik ‘het zoutpad’ van Raynor Winn. Inmiddels is ze alweer een paar boeken verder, maar ik las het nu. Het vertelt het verhaal van de schrijfster en haar man die alles kwijt raken wat ze opgebouwd hebben, hun huis en bestaan (ze runden een B&B) door een investering in het bedrijf van een vriend dat failliet ging. Tot overmaat van ramp kreeg haar man ook nog een degeneratieve neurologische aandoening zonder perspectief. Zonder nog iets te kunnen verliezen, want alles al kwijt besluiten ze het South West Coastal Path te gaan lopen. Een indrukwekkend boek (ik kan niet wachten om haar volgende boeken te gaan lezen) over rouw en verlies en ongelooflijk ongemak. Met weinig geld altijd keuzes moeten maken. Als je de veerboot wil nemen heb je minder geld voor eten. Ze kamperen wild en worden steeds meer één met de natuur. Ze hebben een doel, het wandelen van het pad. Hoewel ze in het begin nog niet te ver vooruit durven denken. Het is ook een boek van hoop, omdat tegen de verwachtingen van de artsen in het wandelen goed blijkt te zijn voor de gezondheid van Moth, haar man. Door het wegvallen van hun bezittingen en inkomen worstelen ze ook met wie ze nu nog zijn. Ze blijven elkaars partner en de ouders van hun volwassen kinderen. Het is een prachtig voorbeeld van hoe je in het lijden kan kiezen om geen slachtoffer te zijn. Hoewel de momenten van wanhoop en zelfmedelijden er natuurlijk zijn. Dan blijkt in het verhaal ook dat het erkennen van de pijn uiteindelijk ruimte geeft om toch verder te gaan met het doel, in dit geval door het ene been voor het andere zetten.

*Edith Eger is Amerikaans psycholoog, holocaust overlever en auteur van De keuze, leven in vrijheid

**Victor Frankl was een Oostenrijks neuroloog en psychiater en ontwikkelde als holocaust overlever een vorm van psychotherapie, de logotherapie. Dit is een hoopgevende psychotherapie, die naar de mogelijkheden van een persoon kijkt. Ik verwijs hierboven naar zijn boek De zin van het bestaan.